Startups zijn hot. Er is veel aandacht voor startups in de media maar ook bij investeerders. Dat betekent dat er geld is om dingen uit te proberen, de status quo uit te dagen en, bij succes, het domein waarin je opereert blijvend te veranderen. Maar welke terreinen veranderen er nu snel en klopt dat wel met wat wij belangrijk vinden?
Democratie is hartstikke belangrijk, maar civic technology (of participatie-apps in het Nederlands :)) blijft een lastig onderwerp: Het aantal initiatieven is op twee handen gauw geteld en mijloeneninvesteringen blijven vooralsnog uit. Met een beetje geluk ken je als lezer Petities.nl, misschien nog mijn eigen Verbeterdebuurt.nl en heb je nog eens gehoord van het Britse MySociety.org , maar dan heb je de belangrijkste initiatieven in het domein zo’n beetje wel weer gehad. En ook zij komen nog niet om in het investeringskapitaal.
Startups kun je eigenlijk zien als hyper geconcentreerde innovatiebedrijven, aangedreven met kapitaal dat speculeert op een verandering van een bestaande markt. Omdat investeerders soms verwachten dat een startup een miljarden industrie kan omgooien, kan zo’n startup al heel snel veel geld ophalen. Het gevolg is dat die domeinen waar veel geld in omgaan, ook vatbaar zijn voor veel innovatie.
Volgens de principes van de vrije markt stroomt innovatiekapitaal naar die plekken waar consumenten waarde aan toe dichten. In theorie kan het sommetje dus mooi rond gemaakt worden. In praktijk blijkt echter dat sommige terreinen veel kapitaal aantrekken, zoals Mode en E-commerce, terwijl anderen achter blijven zoals Onderwijs en Voedsel, terwijl je moeilijk kan zeggen dat het eerste belangrijker is dan het laatste.
Investeerders zullen daarom altijd kijken naar het verdienmodel en potentiële markt. Daar begint voor democratie de schoen te knellen. Enerzijds is de betalingsbereidheid bij burgers niet hoog. Zelfs GeenPeil heeft tot op heden, ondanks de publiciteit, moeite om meer dan 15 cent per handtekening op te halen . Je zou je kunnen afvragen of het publiek moeite heeft te onderkennen wat belangrijk is. Anderzijds wordt er wel degelijk heel veel betaald aan belasting, maar gaat dat allemaal naar de staat als monopolist. Dat is natuurlijk niet goed voor de markt: Als V&D een gedwongen winkelnering gekend zou hebben, dan had Bol.com niet bestaan. Maar het zou mensen ook wel eens betaalmoe kunnen maken. (Waarom betaalt de regering hier niet voor? ). Zelfs Wikipedia, misschien wel het toppunt van onze beschaving, heeft ongeveer evenveel budget per jaar, als L’Oreal per dag kan besteden.
Overheden de zeggenschap geven over hoe zij met de burger praten is niet altijd een goed idee. Dat contact zal altijd van binnen naar buiten ontworpen worden en zo creëer je een situatie waarin de slager zijn eigen vlees keurt. Ik heb de oprichter van OpenKvk wel eens horen zeggen dat hij graag het “right to challenge” zou gebruiken als het gaat om de budgetten van het KvK (Arjen Lubach legt uit waarom dat nodig is). Ik heb zelf meegemaakt dat gemeenten liever veel geld besteden aan een app die niet werkt, dan aan te sluiten bij een landelijk initiatief, voor een fractie van de kosten. Het draait dan vaak om controle, terwijl die controle uiteindelijk bij de burger zou moeten liggen.
De markt wordt vaak genoemd als verlengde van democratie. Samen bepalen we wat iets waard is. Maar andersom is dat nog niet gezegd. Je moet een beetje oppassen voor cynisme als voor de toekomst van winkelen miljarden geïnvesteerd kunnen worden maar dat we blijkbaar geen geld kunnen vinden voor hoe we samenleven. Democratie moet je niet alleen over laten aan de markt, maar kan een beetje speculatie voor groeiversnelling zorgen in dat domein dat nu nog te weinig aandacht krijg.
Hoe passen we de voorwaarden voor democratie zo aan, dat ook zij gebruik kan maken van het huidige innovatieklimaat? en hoe zetten we het belang hiervan op de agenda? Eventuele killer ideeën zijn welkom in de comments!
Lees ook eens (Ik ontvang trouwens ook graag leestips in de comments):
- Creative Destruction: Why Companies That Are Built to Last Underperform the Market–And How to Successfully Transform Them
- Capitalism, Socialism, and Democracy
- Zero to One: Notes on Startups, or How to Build the Future
- David and Goliath: Underdogs, Misfits, and the Art of Battling Giants
- Easycratie: De Toekomst van Werken en Organiseren